Dr Fortunate Mokoena het ’n visie. Hierdie senior lektor in biochemie by die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe aan die Noordwes-Universiteit (NWU) wil die vasteland wat sy haar tuiste noem ’n beter en veiliger plek vir sy burgers maak.
Sy hoop om dit te doen deur te help om malaria uit te roei.
“Baie van ons wat op die Afrika-vasteland gebore is, het grootgeword met die begeerte om ’n blywende bydrae tot Afrika se emansipasie, groei en ontwikkeling te lewer. Ek het daarop gefokus om siektes te bestudeer wat Afrika die meeste teister, en hoop om ’n bydrae te lewer deur middels te ontdek wat tropiese siektes wat die vasteland disproporsioneel raak, kan uitroei. Ek glo dat die vermindering en uiteindelike uitroeiing van malaria op die vasteland – wat die ontdekking van middels vereis – noodsaaklik is vir die vasteland om suksesvol te wees,” verduidelik sy.
Daar was in 2021 609 000 sterfgevalle as gevolg van malaria, hoofsaaklik in Afrika suid van die Sahara, waar die tropiese klimaat die verspreiding van muskietvektore bevorder en swanger vroue en jong kinders ernstig aantas.
Middelweerstandigheid is ’n beduidende uitdaging om malaria hok te slaan. Aan die ander kant bied die onlangse ontdekking van ’n doeltreffende entstof hoop vir die vermindering van die oordrag van malaria, veral in die kwesbare streke.
Hierdie anomalieë beklemtoon die behoefte aan voortgesette navorsing oor nuwe behandelings, wat ook entstowwe, insekdoders en geneesmiddels integreer sodat hulle saam kan werk om die siekte te klop.
Dr Mokoena en haar span, wat uit vier MSc-studente, Tlhalefo Ntseane, Thato Matlhodi, Ofentse Mafethe en Lisema Makatsela, bestaan, se doel is om nuwe middels te vind om malaria te behandel deur ’n spesifieke proteïen, genaamd PfHsp90, te bestudeer wat vir die malariaparasiet se oorlewing noodsaaklik is.
“Ons gebruik rekenaarsimulasies en laboratoriumeksperimente om potensiële saamgestelde middels te identifiseer en te optimaliseer. Hierdie verbindings word in die laboratorium op PfHsp90 getoets, en die effek daarvan word ook op beide malariaparasiete en menslike selle geëvalueer. Deur die resultate van die verskillende toetse te kombineer, stel ons vas of die verbindings die potensiaal het om doeltreffende teenmalariamiddels te wees.”
Die gesamentlike projek het ’n paar trefferverbindings* geïdentifiseer wat PfHsp90 aanval of inhibeer, en wat ’n sterk aktiwiteit teen die P. falciparum-parasiet se aseksuale stadium het. Die trefferverbindings het ook getoon dat dit die teikenproteïen inhibeer en bind sonder om ’n invloed op die menslike gedeelte van die proteïen uit te oefen.
“Deur PfHsp90 as teiken te hê, kan die waarskynlikheid van middelweerstandigheid verlangsaam of verminder word. Die nadelige effek op die oorlewing van parasiete deur PfHsp90 te inhibeer, is gedemonstreer deur bekende inhibeerders te gebruik wat as teenkankeragense ontwikkel is. Ons studie het rekenaargesteunde middelontdekkingstegnologie gebruik om nuwe verbindings te identifiseer wat vir die parasiet giftig is en die vermoë het om PfHsp90 te inhibeer.”
Die meeste van hierdie verbindings toon lae of geen sitotoksisiteit vir menslike selle nie, en maak dit belowende vertrekpunte vir die ontdekking van middels. “Verbeterde sterkte en affiniteit teenoor PfHsp90 kan daartoe lei dat die verbinding ’n belowende leidraad is om ’n teenmiddel vir malaria te ontdek.”
Indien malaria in Afrika uitgeroei kan word, sal lewens gered word, openbare gesondheid sal verbeter, armoede sal verminder, ekonomiese stabiliteit sal verbeter en die las op gesondheidsorgstelsels sal verlig word. Danksy mense soos dr Mokoena en haar span word navorsing gedoen wat tot groter vordering op maatskaplike gebied en ontwikkeling regoor die vasteland kan lei.
*’n Trefferverbinding is ’n molekule wat die gewenste tipe aktiwiteit in ’n siftingsontleding toon. In die proses van middelontdekking is ’n treffer ’n verbinding wat die gewenste biologiese aktiwiteit teenoor ’n middel toon en hierdie aktiwiteit reproduseer wanneer dit weer getoets word.
Dr Fortunate Mokoena
