Die dae van die weggooi-ekonomie is iets van die verlede. Omgewingswetenskaplikes en baanbrekers soos prof Linda Godfrey van die Noordwes-Universiteit (NWU) is die dryfkrag agter die veldtog vir ’n florerende sirkulêre ekonomie.

Met meer as 20 jaar wat aan die bestudering van die afvalsektor gewy is, het prof Godfrey gesien hoe onvolhoubaar die tradisionele lineêre ekonomiese model is wat deur ontginning, produksie, verbruik en wegdoening gekenmerk word. Sy redeneer dat hierdie model ernstige omgewings- en gesondheidsprobleme inhou en bepleit ’n oorgang na ’n sirkulêre ekonomie.

“In ’n sirkulêre ekonomie word produkte en materiale in sirkulasie gehou deur prosesse soos instandhouding, hergebruik, opknapping, hervervaardiging, herwinning en komposvorming as ’n manier om ’n volhoubare of omgewingsvriendelike manier te kry om produksie voort te sit.”

Prof Godfrey, ’n prominente figuur in Suid-Afrika se omgewingswetenskapsektor, is ’n buitengewone professor by die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe aan die NWU en ’n hoofwetenskaplike by die Wetenskaplike en Nywerheidsnavorsingsraad (WNNR).

Daar bestuur sy Sirkulêre Innovasie Suid-Afrika (Circular Innovation South Africa, CISA), ’n inisiatief van die Departement van Wetenskap en Innovasie (DWI) wat by die WNNR gehuisves word om die regering se doelwitte vir sirkulêre ekonomie te bevorder wat in die nasionale tienjaarplan van Wetenskap, Tegnologie en Innovasie (WTI) (2022-2032) aangedui word.

Sy het ook ’n belangrike rol gespeel in die vorming van die land se padkaart vir Afvalnavorsing, Ontwikkeling en Innovasie vir die DWI.

Prof Godfrey het onlangs ’n NSTF-South32-toekenning van die Nasionale Wetenskap en Tegnologie Forum in die Groenekonomie-kategorie ontvang, wat haar impak op volhoubare ontwikkelingsdoelwitte en afvalbestuurinnovasie beklemtoon.

Sy druk ook haar (omgewingsvriendelike) stempel by die NWU af. Sy het vroeg in 2024 ’n nagraadse studie-eenheid oor die grondbeginsels van afvalbestuur bekendgestel. Haar studente kry ook ’n grondige begrip van die bestuur van afval deur die hele lewensiklus daarvan, wat op haar lesing "A life cycle perspective of waste management – A linear view from cradle to grave vs a life cycle perspective of waste management: waste to worth” gegrond is.

Prof Godfrey beklemtoon die belangrikheid van die sirkulêre ekonomie vir die hele wêreld en sê dat die onttrekking en verwerking van hulpbronne beduidende gevolge vir die klimaat, verlies aan biodiversiteit en waterstres inhou.

Daarenteen kan die benadering van die sirkulêre ekonomie Suid-Afrika en ander ontwikkelende nasies help om die groeipatrone van die globale noorde – wat swaar op hulpbronne staatmaak – te vermy deur volhoubare en herskeppende ontwikkeling te bevorder.

Sirkulêre praktyke in Suid-Afrika moet verbeter word

Die doel van die WNNR se onlangse studies is om die implikasies te ondersoek van die sirkulêre ekonomie vir Suid-Afrika se hulpbronintensiewe sektore soos mynbou, landbou, vervaardiging, energie, water, menslike nedersettings en mobiliteit. Hierdie studies het behels dat kundiges in die openbare en privaat sektor betrek is om die huidige vlak van sirkulêre praktyke, die bereidwilligheid vir ’n oorgang na ’n sirkulêre ekonomie, en die bestaande struikelblokke te evalueer.

Die bevindings het aangedui dat, hoewel sirkulêre praktyke nie vir Suid-Afrika vreemd is nie, hulle nog nie ’n vlak bereik het wat ’n beduidende impak maak nie. Prof Godfrey beklemtoon die behoefte om hierdie intervensies te demonstreer en die risiko’s te verminder om te verseker dat dit spoedig toegepas word, en sy beklemtoon hoe belangrik dit is dat die nasionale innovasiestelsel hierdie oorgang moet ondersteun.

Sy identifiseer in haar navorsing die weerstand teen die aanvaarding van nuwe praktyke as ’n betekenisvolle uitdaging. Hierdie weerstand is dikwels die gevolg van vrese om die eerste te wees, of om nie voldoende kapasiteit te hê om dit te implementeer nie. Sy beskou hierdie uitdaging egter as ’n geleentheid vir wetenskaplikes om nouer saam met belanghebbers te werk en kommunikasie te verbeter om navorsing meer toeganklik te maak sodat dit uitgevoer kan word.

Prof Godfrey is vasbeslote om deur haar verskillende rolle as bestuurder, navorser en opvoeder toekomstige wetenskaplikes te bemagtig. As CISA se bestuurder hou sy toesig oor strategiese beleggings in die sirkulêre ekonomie in WTI, en werk saam met plaaslike en internasionale navorsers om Suid-Afrika se oorgang na ’n sirkulêre ekonomie te ondersteun. Haar betrokkenheid by tegniese advieskomitees verseker dat die perspektiewe van ontwikkelende lande in wêreldwye besprekings oorweeg word. Dit bevorder ook haar onderrig, wat help om jong wetenskaplikes en ingenieurs te kweek.

Prof Godfrey is optimisties oor die toekoms van sirkulêre-ekonomiepraktyke, veral nadat sy in April die World Circular Economy Forum in Brussel bygewoon het, waar wêreldwye vorderings in praktyke en beleide van die sirkulêre ekonomie bespreek is. Sy onderstreep die belangrikheid van die begrip en lokalisering van die konsep van die sirkulêre ekonomie vir Suid-Afrika, en beklemtoon die lewensbelangrike rol van die nasionale innovasiestelsel om nuwe tegnologieë te ontwikkel en te vestig wat ekonomiese groei van die verbruik van hulpbronne losmaak.

Hier kom die sirkulêre ekonomie – en dit is hier om te bly.

Prof Linda Godfrey